Principes | Kashmiryoga.nl

Kashmiryoga

De belangrijkste vertegenwoordiger van de spirituele traditie van Kashmir is Abhinavagupta, schrijver van de "Tantraloka", die er leefde in de tiende en elfde eeuw. De meest bekende tekst van de Kashmirtraditie is de Vijñana Bhairava Tantra, wat vertaald kan worden als "Verhandeling over het herkennen van de Uiteindelijke Werkelijkheid". De auteur van deze oude tekst is onbekend. Een goede, alternatieve vertaling is "Verhandeling over Zelfrealisatie", omdat in de Kashmirtraditie de Uiteindelijke Werkelijkheid hetzelfde is als onze ware natuur.

Daar Zelfrealisatie of, zoals boeddhisten het wel uitdrukken, het realiseren van je ware Boeddhanatuur, het einddoel van iedere authentieke yogavorm is, ligt het voor de hand om ons tot deze oude Tantra te richten om te zien wat de essentie, de basis is van Kashmiryoga:

"Als iemand doordringt tot zijn eigen energiebron en zich hiermee identificeert, neemt zijn vergoddelijkte energie de vorm van Shiva aan en dan noemt met die energie "opening" (naar Shiva)." (vers 20)
"Zoals we door het licht van een lamp of zonnestralen de wereld zien, zo kunnen we door de Shakti kennis nemen van Shiva, o dierbare."(vers 21)
"Shiva"is een andere naam voor "Bhairava", ons ware Zelf. "Shakti" betekent energie, in dit geval onze eigen levensenergie. Vrij vertaald zegt de tekst dat je je tot je eigen energie, je bron, moet richten om tot Zelfrealisatie te komen.
In het lichaam manifesteert onze energie zich in het zogenaamde energielichaam, dat door de yogi's het pranisch lichaam wordt genoemd. Het energielichaam schenkt leven aan zowel het fysieke, als ook aan het astrale en causale lichaam, lichamen die te maken hebben met mentale activiteiten, het verkrijgen van inzicht, willen , verlangen en het ervaren van geluk. Om de verschillende aspecten van het energielichaam aan te geven gebruikte mijn leraar Jean Klein regelmatig alternatieve benamingen, zoals vitaliteitslichaam, tastgevoellichaam, muzieklichaam.

In het energielichaam stroomt de levensenergie (prana) door een groot aantal kanalen (nadi's). De belangrijkste drie kanalen zijn de Ida, de Pingala en de Sushumna. De Sushumna is het kanaal dat door de ruggengraat loopt. De Ida en de Pingala beginnen bij de neusopeningen, hebben een slingerend verloop om de Sushumna en eindigen bij de stuit. Bij "gewone" mensen zijn Ida en Pingala actief, terwijl Sushumna min of meer gesloten is. De hierbij behorende mentale toestand is even slingerend als de energiestromen: slingerend tussen aantrekking en afstoting, verleden en toekomst, optimisme en pessimisme, plezier en pijn.

Bij Kashmiryoga wordt gesteld dat als je je richt op het wakker maken van het energielichaam, dat dit je tenslotte in contact brengt met je eigen energiebron. Om dit te bereiken kun je het klassieke yoga-lichaamswerk beoefenen (lichaamshoudingen, ademoefeningen, zoals kapalabhati en bhastrika, pranayama, bandha's, enz.), maar dan wel zo, dat het wakker maken van het energielichaam wordt benadrukt.

Om het energielichaam te stimuleren wordt aanbevolen tijdens yogabeoefening de aandacht te richten op de tastzin, op de lichaamsgewaarwording. Dit is het belangrijkste aspect voor wat betreft de beoefening van het yoga-lichaamswerk.

Het is voor het inzicht belangrijk te weten, dat de menselijke geest geen twee dingen tegelijk kan. Als we op een bepaald moment ons lichaam voelen, kunnen we niet tegelijkertijd denken. Omdat de geest wel razendsnel kan wisselen tussen het een en het ander, lijkt het soms alsof we dit wel kunnen. Deze beperking heeft evenwel een voordeel.

Als we ons tijdens de yogabeoefening richten op de lichaamsgewaarwording en dus niet denken, worden ook geen zelfbeelden opgeroepen. Hierdoor ontstaat tijdens het oefenen een "onpersoonlijke sfeer", alsof je tijdelijk geen persoon meer bent, maar alleen bewustzijn, verbonden met een lichaam. Als je het uitprobeert zul je ontdekken dat lichaam en geest hierdoor heel rustig worden en dat het vermogen helder te observeren toeneemt. Het activeren van het energielichaam wordt hierdoor gemakkelijker.

Wat de lichaamshoudingen (asana's) betreft zijn de lotushouding (padmasana) en de perfecte houding (siddhasana) het geschiktst om het pranisch lichaam te activeren en te zuiveren.

In de "Gorakshashataka"(letterlijk: de 100 verzen van Goraksha), een oertekst over yoga, worden zelfs alleen deze twee houdingen genoemd. In vroeger tijden hadden de beoefenaars van yoga een leefstijl waarbij veel op de grond werd gezeten. Hierdoor ontwikkelden de heupgewrichten zich zo dat zij geschikt werden om de genoemde houdingen aan te nemen. Yogabeoefenaars in onze tijd moeten vaak jaren oefenen met allerlei voorbereidende houdingen en oefeningen voordat ze zonder te forceren de genoemde twee houdingen kunnen aannemen. In dit verband wil ik de "voortreffelijke houding" (bhadrasana), waarbij rechtop wordt gezeten met de voetzolen tegen elkaar, ook wel de houding van Goraksha genoemd, vermelden als buitengewoon geschikt. Ook het regelmatig op de grond zitten met gekruiste benen zal het lichaam geschikter maken voor de lotushouding en de perfecte houding.

Wat de lotushouding betreft is een waarschuwing op zijn plaats. Zelfs voor een getrainde yogabeoefenaar is deze houding als hij lang wordt aangehouden enigszins belastend voor de knieën. Luister daarom als je deze houding aanneemt goed naar je lichaam. Kniegewrichten zijn heel kwetsbaar en menig yogabeoefenaar heeft knieklachten ontwikkeld. Gelukkig huizen ook de zelfgenezende krachten en het vermogen om het fysieke lichaam te transformeren in het energielichaam.

Bij de lotushouding mag zowel het linker- over het rechterbeen, als het rechter- over het linkerbeen worden gelegd. Als de lotushouding nog te zwaar voor je lichaam is, oefen dan de halve lotushouding (ardha padmasana). Hiertoe neem je eerst de kleermakerszit (sukhasana) aan en vervolgens leg je één voet in de lies aan de andere kant. Bij de perfecte houding dient altijd het rechter over het linkerbeen te worden gelegd. Beide hielen horen in het symmetrievlak van het lichaam te zijn. Als je hier moeite mee hebt, is de al eerder genoemde bhadrasana ideaal om dit te verbeteren.

Omdat de belangrijkste energiekanalen door en langs de wervelkolom lopen en er drie plaatsen langs de wervelkolom zijn waar de verticale energiestroom vaak stagneert, zijn oefeningen en houdingen die op deze plaatsen inwerken een belangrijk middel om deze energiestroom te verbeteren. Deze probleemplekken zijn: - vierde/vijfde lendenwervel, - tussen de punten van de schouderbladen en - het niveau van de zevende halswervel. De klassieke houdingen (asana's) spelen een rol bij het verbeteren van de energetische doorstroming van de rug. Verder helpen ze blokkades op te heffen, waardoor de doorstroming van de levensenergie ook elders in het lichaam verbetert.

Zodra een leerling door oefening goed kan zitten, eventueel met een kussentje, en een redelijk lichaamsbewustzijn heeft verkregen zijn de ademoefeningen kapalabhati en bhastrika een krachtig middel om het energielichaam te activeren. Het is mijn eigen ervaring dat, als je eenmaal goed kunt zitten, bij voorkeur in de (halve) lotushouding, en de techniek van bij voorbeeld kapalabhati goed beheerst, het dan mogelijk is binnen enkele minuten het energielichaam zo sterk te stimuleren dat het rechtstreeks wordt ervaren. Het lichaam gaat dan "leeg" aanvoelen. Ook de geest wordt hierdoor sterk beïnvloed en vaak ontstaat spontaan een meditatieve staat.

Andere ademoefeningen, de z.g. pranayama's, spelen eveneens een rol bij het opwekken van het energielichaam, maar het vasthouden van de adem (kumbhaka) wordt niet zo sterk benadrukt als in sommige andere tradities. De hoogste vorm van pranayama is hier het "schouwen" van de natuurlijke adembeweging. Dit zou je ook kunnen beschouwen als een vorm van meditatie. De Vijñana Bhairava zegt hierover:

"Laat de in- en uitademing spontaan plaatsvinden. De opgerolde Shakti neemt dan weer haar oorspronkelijke verticale vorm aan. Zij is de grote Godin die zowel immanent als transcendent is en die kan worden beschouwd als het hoogste heiligdom."(vers 154)

"Wie het opstijgen van deze energie volgt terwijl hij door deze heilige gebeurtenis, die bestaat uit diepe gelukzaligheid, in beslag wordt genomen, zal dankzij deze Godin, helemaal in haar opgenomen, Bhairava bereiken."(vers 155)

English text

Kashmiryoga

The most important representative of the spiritual tradition of Kashmir is Abhinavagupta, author of the comprehensive "Tantraloka", who lived there about a thousand years ago. The most famous text of the Kashmir tradition is the Vijñana Bhairava Tantra, which means "Treatise on recognising Ultimate Reality". The author of this ancient text is unknown. A good alternative translation is "Treatise on Self Realization", for in the Kashmir tradition Ultimate Reality is the same as our own true nature. As Self Realization or - as Buddhists say - Realization of your true Buddha nature, is the end of every authentic yoga, it is best to turn to this old Tantra to discover what is the essence, the basis of Kashmir yoga.

"If someone penetrates his own source of energy and identifies with this, his deified energy assumes the form of Shiva and then that energy is called 'opening' (towards Shiva)." (shloka 20)
"In the same way as the light of a lamp or the rays of the sun enable us to see the world, so the Shakti enables us to know Shiva, Oh dear one." (shloka 21)
"Shiva" is another name for "Bhairava", our true Self. "Shakti" means energy, in this case our own life-energy.
The meaning of the quoted shlokas is that we have to turn to our own life-energy as a means to realize Shiva, our true Self.

In the body our life-energy manifests itself as the so-called energy body. The yogis call this energy body the pranic body. The energy body gives life to the physical body as well as to the astral and the causal body. The astral and the causal body enable us to perform mental activities, to gain insight, to have desires and to experience happiness. To emphasize different aspects of the energy body, my teacher Jean Klein regularly employed alternative names, as vitality body, tactile body, music body.

In the energy body the life-energy (prana) flows through a system of channels (nadis). The three most important channels are called Ida, Pingala and Sushumna. Sushumna is the channel through the spine. Ida and Pingala start at the nostrils, meander around Sushumna and end at the coccyx. With "ordinary" people Ida and Pingala are active, while Sushumna is more or less closed. The corresponding state of mind is as fluctuating as the energy currents: oscillation between attraction and repulsion, past and future, optimism and pessimism, pleasure and pain.

Kashmir yoga states that awakening and expanding the energy body will finally bring about the contact with our own energy source. To this end you can practise the classical yoga bodywork (postures, breathing exercises like kapalabhati and bhastrika, pranayama, bandhas, etc.) in such a way, that awakening and expansion of the energy body is emphasized.

In order to awaken and expand the energy body it is recommended to direct attention to the tactile sense, to the body-feeling. This is the most important aspect as far as the yoga-bodywork is concerned.

With respect to this attention it is good to know that the human mind is unable to do two things at the same time. Sometimes it seems that our mind has this capacity, but illusion arises because the mind can alternate one activity with another very swiftly. However this limitation has an advantage.

If, while practising yoga-bodywork, one directs attention to body-feeling, one cannot at the same time think and thereby evoke self images. Because of this, during practice, one experiences oneself no longer as a person, but only as consciousness, coupled with a body. This is why one feels that body and mind become very relaxed and that the capacity for lucid observation improves. This facilitates activation of the energy body.

Concerning the postures (asanas), the lotus posture (padmasana) and the perfect posture (siddhasana) are best suited to activate and purify the energy body. In "Gorakshashatakam" (literally: the 100 verses of Goraksha), an original text about yoga from the times in which also Abhinavagupta lived, only these two postures are mentioned.

In former times, practitioners of yoga were used anyway to sitting on the floor, so that their hip joints were already adapted to these two postures. Nowadays yoga practitioners often need years of training with all kinds of preparatory exercises to reach this ability. In this connection the excellent posture" (bhadrasana) deserves mention. In this sitting posture the spine, neck and head are kept in a straight line, while the soles of the feet are joined, heels near the perineum. Sometimes it is called "the posture of Goraksha". It is very suited to prepare the body for the perfect posture or the lotus posture.

As regards the lotus posture, a warning is due. Even for a trained practitioner of yoga it is tricky. One should always listen to the body to avoid damaging the knee joints, since these are ill suited to this posture.

In the lotus posture either the left or the right leg may be placed on top of the other leg, so one can choose what is most comfortable. If the lotus posture is still too difficult, you may practise the half lotus posture (ardha padmasana). For this, you start in an ordinary cross-legged sitting posture (sukhasana). Then you place one foot on the opposite thigh. The heel of the underlying foot is brought against the perineum. In the perfect posture, the right leg must be placed on top of the left one. Both heels should be in the centre. If your body finds this difficult, bhadrasana (see above) is the ideal posture to overcome this difficulty.

As stated above, the main channels of the life -energy run through and along the spine. There are three points in the spine where the upward flow of energy is often hampered: - the transition between the fourth and the fifth lumbar vertebra, - between the points of the shoulder blades and - at the seventh cervical vertebra. The classic postures (asanas) and some specific exercises improve the flow of energy through and along the spine. The classic postures also reduce resistances elsewhere, thus improving the flow of energy through the whole body.

As soon as a practitioner, through exercise, is able to sit in a relaxed manner cross-legged on the floor - if necessary with a prop - with a straight spine, and as soon as a reasonable body-awareness is obtained, the breathing-exercises kapalabhati and bhastrika are very powerful to further activate the energy body. From my own experience I can say that, if you have mastered the technique of, for instance, kapalabhati well enough, it is possible to awaken the energy body within a few minutes to such a degree, that it is directly experienced. Then the body feels "empty", as if the physical body is dissolved. Also the mind is strongly influenced and often spontaneously goes into meditation. Breathing exercises are preferably done in the (half) lotus posture.
Other breathing exercises, the so-called pranayamas, also play a part in awakening the energy body, but the retention of breath (kumbhaka) is not so strongly emphasized in Kashmir yoga as in some other traditions. The highest pranayama is here simply "witnessing" the movement of breath. This may be considered a form of meditation.

Vijñana Bhairava:

"Let in- and exhalation become spontaneous. Then the coiled up Shakti uncoils and straightens upwards. She is the great Goddess, both immanent and transcendent, the highest sanctuary."(shloka 154)
"He who follows the ascent of this energy while preoccupied with this rite that consists of deep bliss, will, thanks to this Goddess and completely absorbed in her, attain Bhairava." (shloka 155)

Principes van Kashmir yoga

English text